Bij online onderwijs ligt de nadruk nog te veel op kennisoverdracht. Wil je studenten leren reflecteren, kritisch leren nadenken en actief verbanden laten leggen, dan is interactie met docent en medestudenten noodzakelijk, concludeert promovendus Renée Filius van het UMC Utrecht.

Online onderwijs biedt studenten meer flexibiliteit dan face-to-face leren. Ze volgen online onderwijs in hun eigen tempo en doen dat op een plek en tijd van hun keuze. Steeds meer studenten kiezen mede daarom voor online onderwijs. Maar in hoeverre kan online onderwijs bijdragen aan ‘diepgaand leren’, de aloude academische vorming die verder gaat dan feitenkennis en studenten leert door te vragen, actief verbanden te leggen en kritisch na te denken? Content alleen is daarvoor niet voldoende, je hebt interactie nodig, stelt Renée Filius, promovendus aan het onderwijscentrum van het UMC Utrecht en hoofd Onderwijs van de Universiteit Utrecht. Voor haar promotie onderzocht zij de vraag wat docenten kunnen doen om diepgaand leren te stimuleren in online onderwijs.

Diepgaand leren

Belangrijk voor diepgaand leren zijn persoonlijke betrokkenheid, doorvragen en begrip en eigenaarschap van het eigen leerproces, mechanismen die bij uitstek draaien om interactie met anderen, docenten én medestudenten. “Om online interactie te bereiken, moet je dus onderwijsvormen zoeken die dat mogelijk maken en dat is best een uitdaging”, vertelt Renée. “Een hoorcollege op video draagt er weinig aan bij. Als online studenten al een vraag kunnen stellen, zal een docent die vraag online minder snel aangrijpen om de discussie met studenten op gang te brengen of om iets uitgebreid van verschillende kanten te belichten.”

Diepgaand leren is beter mogelijk met bijvoorbeeld een online methode waarbij studenten feedback geven op elkaars videopresentaties. Studenten krijgen daarbij een instructie en criteria op basis waarvan zij minimaal twee presentaties van feedback moeten voorzien. De instructie leert studenten om hun feedback te richten op diepgaand leren, bijvoorbeeld door vragen te stellen die de ander aan het denken zetten. Daarnaast bekijken twee andere studenten de video en de daarop gegeven feedback en zij zorgen voor aanvullende feedback. De docent reageert op alle gegeven feedback.

Peer feedback

Het is juist de feedback die studenten aan elkaar geven, de zogeheten peer feedback, die aanzet tot diepgaand leren, blijkt uit het promotieonderzoek van Renée. “Mijn onderzoek laat zien dat studenten feedback van medestudenten eerder in twijfel trekken dan feedback van hun docent; daardoor blijven ze langer en dieper nadenken. En juist dát stimuleert diepgaand leren.”

Het geven van feedback aan medestudenten blijkt daarbij net zo waardevol als het ontvangen ervan. “Feedback geven is een onderdeel van de online methode en studenten krijgen instructie hoe ze het moeten doen. Het komt erop neer dat ze zich elke keer afvragen in hoeverre hun feedback de medestudent verder helpt. En de docent kijkt mee en beoordeelt de feedback. Door feedback te geven en er met elkaar over te reflecteren worden de studenten er steeds beter in en ook dat stimuleert diepgaand leren.”

Andere rol docent

Online onderwijs biedt mogelijkheden om het groeiend aantal studenten te bedienen. Om met online onderwijs ook diepgaand leren te stimuleren, moeten docenten weten welke interventies daaraan kunnen bijdragen. Renée: “Zorg dat je je als docent goed voorbereidt, want online onderwijs vraagt echt om een andere rol. Zo vraagt het ontwerp van een cursus bijvoorbeeld meer aandacht. Waar je bij face-to-face onderwijs tussentijds makkelijker aanpassingen kunt doorvoeren, is dat bij een online cursus veel lastiger.”

Op basis van haar onderzoek adviseert Renée universiteiten en docenten te investeren in een online onderwijsstrategie en de uitvoering daarvan. Ze doet daar in haar proefschrift verschillende aanbevelingen voor. Daarbij heeft ze nadrukkelijk gekeken naar ‘schaalbare’ docentinterventies, zodat de werkdruk voor docenten niet evenredig toeneemt met de toename van het aantal studenten.

Renée Filius promoveerde op 23 mei 2019 met haar proefschrift Peer feedback to promote deep learning in online education.